[1] KabK m.16 uyarınca kabahatler karşılığında uygulanacak olan idari yaptırımlar, idari para cezası ve idari tedbirlerden ibaret olup, idari tedbirler de mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirlerden oluşmaktadır. Karş. KabK m.3/f.1-b.(b).

[2] Mahmutoğlu, 52-54, 97-98. Bu konuda ayrıca bkz. Yüce, 25-26.

[3] KabK m.3/f.1-b.(b) uyarınca söz konusu hüküm, idari para cezası veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi yaptırımını gerektiren kabahatler açısından uygulanacaktır.

[4] Madde gerekçesi şöyledir: “Madde metninde, Türk Ceza Kanununun hukuka uygunluk nedenleriyle kusurluluğu ortadan kaldıran nedenlerine ilişkin hükümlerinin kabahatler açısından da uygulanabileceği kabul edilmiştir. Ancak, Tasarıda aksine hüküm bulunan haller saklı tutulmuştur. / Türk Ceza Kanununun hukuka uygunluk nedenlerine ilişkin hükümleri, hakkın kullanılması, görevin yerine getirilmesi, meşru savunma ve ilgilinin rızası olmak üzere dört ana grupta toplanabilir. Kusurluluğu etkileyen nedenlere ilişkin hükümleri ise, kusurluluğu azaltan veya ortadan kaldıran nedenler olarak iki gruba ayrılabilir. Maddenin düzenlemesine göre, hukuka uygunluk nedenleri ile zorunluluk hali, cebir veya tehdit etkisinde olma, hukuka aykırı ve fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi gibi kusurluluğu ortadan kaldıran nedenlerin varlığı halinde, idarî para cezasına karar verilemeyecektir. Ancak, yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile ilgili olarak Tasarıda ayrı hükümlere yer verilmiş olması dolayısıyla, Türk Ceza Kanununun bu hallere özgü hükümleri kabahatler açısından uygulanamayacaktır. Keza, Türk

Ceza Kanununun örneğin haksız tahrik gibi kusurluluğu azaltan nedenlere ilişkin hükümleri, kabahatler açısından uygulanamayacaktır.”.

[5] Bu noktada m.24/f.3’teki “suç” ifadesinin “kabahat” olarak uyarlanması çeşitli açılardan tereddüt doğurabilirse de bunların esaslı olmadığı kanaatindeyiz. Bir defa KabK m.12’de herhangi bir sınırlama yapılmaksızın ilgili hükümlerin uygulanacağı belirtilmiş olup, TCK m.24/f.3 de emrin ifasıyla ilgili hükümlerdendir. İkinci olarak ise, atıf yapılan TCK düzenlemeleri tabii olarak suç kavramını esas almakta olup, atıf uyarınca bunların kabahate dönüştürülmesi kaçınılmazdır. Nitekim örneğin, kusuru engelleyen bir mazeret nedeni olarak cebir veya tehdidin öngörüldüğü TCK m.28/f.1’deki suç ibaresinin de kabahatler açısından kabahat olarak anlaşılması gerekmektedir.

[6] Varılan bu sonuç AY m.137 açısından tartışmaya açıktır. Zira maddenin 2. fırkasında suç ibaresinin kullanılması sebebiyle yalnızca suç oluşturan emirlerin ifa edilmeyeceği, maddenin 1. fıkrası kapsamında suç oluşturmayan diğer hukuka aykırı emirlerin ise yazılı tekrar halinde ifa edileceği, ifa edenin sorumlu olmayacağı düzenlenmektedir. Bu bağlamda ifası kabahat oluşturan emirlerin 1. fıkraya dahil olduğu kabul edildiğinde, KabK m.12’nin atfı çerçevesinde TCK m.24/f.3’ün kabahatler açısından geçerli olmadığı, kabahat teşkil eden emirlerin yazılı olarak teyit edilmesi durumunda, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu (hukuka aykırı ve fakat bağlayıcı) bir emir niteliğini kazanacağı (TCK m.24/f.2) ve ifa eden açısından mazeret nedeni olacağı söylenebilecektir. Buna karşılık, konusu kabahat teşkil eden emirlerin yerine getirilmeyeceği sonucunun AY m.137 ile çelişmediği, suç kavramına kabahatlerin de ilave edildiği ileri sürülebileceği gibi, daha önemli bir gerekçe olarak, m.137/f.2’deki suç kavramının, adli suçların yanı sıra idari suçları (yeni ismiyle kabahatleri) de kapsadığı, nitekim Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) çeşitli kararlarında, AY’nin “suç ve cezalara ilişkin esaslar”ın düzenlendiği 38. maddesini kabahatler açısından da geçerli bir biçimde yorumladığı (örneğin, 26.12.2013, 43/168; 29.11.2012, 106/190; 15.03.2012, 2011/105-2012/38; 11.06.2009, 2007/115-2009/80) savunulabilir. Aynı tartışma DMK m.11/f.2-3 ve PVSK m.2/f.2 açısından da yapılabilirse de KabK’nın sonraki tarihli bir kanun olması nedeniyle burada sorunun çözümü daha kolaydır. Karş. AY’deki suç ibaresinin geniş anlamda kullanıldığı ve bu ibareye kabahatlerin de girdiği yönünde Akbulut, 2. Baskı, 526; TCK m.24/3’ün AY m.137/2’nin tekrarı niteliğinde olduğu, kabahatlere genişletilerek uygulanamayacağını belirterek KabK m.12’nin atfını daraltan bir yaklaşım için Kangal, 2. Baskı, 208, dn.145; KabK m.12’ye değinmeksizin konuyu AY m.137/f.1 kapsamında değerlendiren görüş için Meraklı, 291, dn. 112.

[7] AsCK m.41/f.3’te açıkça “adli ve askeri bir suç” ibaresi yer aldığından, söz konusu hüküm kabahatler (“idari suçlar”) açısından geçerli olmayacaktır. Ancak verilen emrin bir kabahat tipine yönelik olmasına rağmen, ifası somut olarak taksirli bir “suç” işleme tehlikesi taşıyan ve bu nedenle Alman Hukukunda tehlikeli emir olarak da adlandırılan hallerde, m.41/f.3’ün devreye girebileceği belirtilmelidir. Buna karşılık AsCK’nın (m.1) AY gibi suçu geniş anlamda kullandığından hareketle kabahatleri de AsCK m.41/f.3 kapsamında değerlendiren görüş için Akbulut, 2. Baskı, 526-527. Burada yazılı tekrara gerek olmaksızın hukuka aykırı bağlayıcı emrin bulunduğu gerekçesiyle emri yerine getirenin sorumlu olmayacağı yönünde Kangal, 2. Baskı, 208.